Fathach dárbh ainm Finn a thóg an eaglais adhmaid seo, más fíor an scéal…
Sna meánaoiseanna, tógadh eaglaisí adhmaid ar fud thuaisceart na hEorpa. Faoi lár na 14ú haoise, bhí breis is 2000 eaglais adhmaid san Iorua. Maireann 28 acu sin go dtí an lá atá inniu ann. Tugtar stavkirke (Bokmål) nó stavkyrkje (Nynorsk) orthu san Ioruais, e.g. ‘eaglais stéibhe’. As stíl tógála ar leith a ainmníodh iad. Is ionann stéibh sa chiall seo agus clár atá ina sheasamh go hingearach. Rinneadh fráma de bhíomaí adhmaid ar dtús agus tógadh na ballaí as stéibheanna a bhí ceangailte de na bíomaí sin.
Thug muid cuairt ar thrí eaglais stéibhe go dtí seo agus más ionann an stíl tógála, ní hionann na heaglaisí féin. Is geall le hardeaglais í an eaglais stéibhe in Heddal: is í an eaglais stéibhe is mó san Iorua í. Tá dragúin ar na beanna agus tá snaidhmeanna snoite timpeall na ndoirse. Tá fíoracha Críostaí agus fíoracha a bhaineann le seanscéalta na hIorua le feiceáil ann. Ach tá an eaglais stéibhe in Rollag agus an ceann in Flesberg simplí go leor agus ní aithneofá an aois orthu.
Bhí cuid de na heaglaisí stéibhe níos mó ná a chéile riamh anall, ach rinneadh ath-chóiriú orthu uilig ag amanna difriúla ó tógadh iad agus d’fhág sin a lorg orthu chomh maith.
Trí eaglais stéibhe: ceann in Rollag, ceann in Flesberg agus ceann in Heddal
Tá scéal ann gur fathach a thóg an eaglais stéibhe in Heddal. Bhí cúigear feirmeoirí ag iarraidh eaglais a thógáil ann lá den tsaol. Casadh strainséir ar fhear amháin acu. Dúirt an strainséir go dtógfadh seisean an eaglais, ach go gcaithfeadh an feirmeoir an ghrian agus an ghealach a thabhairt dó, a chroí féin a thabhairt dó, nó a ainm a thomhas sula mbeadh críoch ar an eaglais. Rinneadh an margadh. An chéad oíche, tháinig an t-ábhar tógála go léir. An dara oíche, tógadh na trí spuaic ar an eaglais. Níorbh fhada go mbeadh críoch uirthi. D’imigh an feirmeoir amach ag siúl go brónach an tráthnóna sin agus eagla mhór air go mbeadh a bhás roimhe an lá arna mhárach. Ansin, chuala sé bean an fhathaigh ag ceol sa sliabh:
‘Seoithín seó, a leanbh,
Tiocfaidh Finn, d’athair, abhaile,
Beidh an ghrian leis agus an ghealach
Nó croí an Chríostaí mar fhéirín do mo leanbh.’
Finn ab ainm don fhathach, ar ndóigh. Bhí an lá leis an fheirmeoir. Phill an fathach ar an tsliabh, ach chuala na fathaigh clog na heaglais ag bualadh agus chuir sé isteach orthu an oiread sin agus gur théith siad isteach sna sléibhte agus ní fhacthas iad ón lá sin go dtí an lá atá inniu ann.
Is cinnte go gcuirfeadh an fathach sin Fionn Mac Cumhaill i gcuimhne do dhuine (agus cérbh fhios?!) ach is dóichí gur búnús eile atá leis an ainm ‘Finn’. Ba ghnáth leis na hIoruaigh ‘Finn’ a thabhairt ar na Sámaigh agus maireann an t-ainm sin i logainmneacha ar nós ‘Finnmark’ i dtuaisceart na hIorua. Is minic a shamlaítí draíocht agus drochmhianaigh leis an choimhthíoch agus is amhlaidh a thugtaí ‘Finn’ ar throill agus ar fhathaigh i mbéaloideas na nIoruach.
Luaitear scéal faoi fhathach eile leis an eaglais stéibhe i Rollag, ach fágfaidh mé an scéal sin go dtí an chéad lá eile. Go dtí sin, bainigí lán bhur súl as an dragún seo atá ar an eaglais stéibhe in Heddal!
Naisc:
An scéal faoi Eaglais Heddal agus an fathach Finn san Ioruais: https://www.heddalstavkirke.no/sagnet-no/
Eolais faoi eaglaisí stéibhe na hIorua: https://www.stavechurch.com
An Scríobhaí Siúlach 